Informatie over behandelingen

Onderwerpen:

Angst
Floss
Gevoelige tanden
Mondhygiëne
Slechte Adem
Teruggetrokken tandvlees
Verstandskies

Angst

Tips om angst al vroeg te voorkomen
Tips voor mensen met angst die wel durven te komen
Tips voor mensen met angst die niet durven te komen

Angst voor de tandheelkundige behandeling is een veel voorkomend en diepgeworteld fenomeen. Zo’n 800.000 Nederlanders zijn zelfs zo bang voor de behandeling dat zij niet meer durven te gaan. Als mensen het tandartsbezoek uitstellen is de kans zeer groot dat mensen problemen krijgen aan tanden, kiezen en het tandvlees. De oorzaken van deze angst kunnen heel verschillend zijn en zijn meestal terug te voeren naar de jeugd. In veel gevallen heeft men het nodige te verduren gehad bij de (school) tandarts. In andere gevallen is de angst ‘afgekeken’ van de ouders of afkomstig van sterk overdreven ‘griezelverhalen’ op school. De meeste mensen die tegen een tandartsbezoek opzien gaan gelukkig wel. De angst richt zich dan vaak op (het geluid van) de boor. Anderen zijn bang voor de pijn en denken voortdurend dat zenuw of tong doorboord gaat worden.

Tips om angst al vroeg te voorkomen

Angstpreventie begint in de kinderleeftijd. Neem uw kind daarom zo vroeg mogelijk mee naar de tandarts. Uit onderzoek blijkt dat hoe eerder een kind went aan de tandarts, hoe kleiner de kans is dat er later angst ontstaat.
Voor jonge kinderen is het goed als één van de ouders tijdens de controle of behandeling aanwezig is. Oudere kinderen kunnen proberen het zelf te doen. Daardoor krijgen ze meer zelfvertrouwen.
Blijft u er als ouder bij, laat dan zoveel mogelijk over aan de tandarts. Doe geen valse beloftes, zoals: “Je voelt absoluut niks”. Als het dan tòch pijn doet, kan uw kind zich verraden voelen.
Er is niets op tegen uw kind te belonen als het zich flink houdt. Een klein presentje, laat uw kind een uurtje langer opblijven of verzin iets anders leuks.

Tips voor mensen met angst die wel durven te komen

Het is belangrijk te realiseren dat de tandheelkundige techniek de laatste jaren sterk is gevorderd. De spookverhalen uit de jeugd zijn allang verleden tijd. In principe kan tegenwoordig alles vrijwel pijnloos.
Wat ook de oorzaak van uw angst is, belangrijk is dat er een sfeer van wederzijds vertrouwen is tussen u en uw tandarts.
Als u bang bent een behandeling te ondergaan praat er dan over met uw tandarts. Hij is er dan op voorbereid en kan eventueel extra tijd voor u nemen.
Laat u informeren over het soort behandelingen dat u te wachten staan, over wat er gaat gebeuren en waarom. Overweeg of het voor u prettiger is zo mogelijk in de spiegel mee te kijken tijdens de behandeling.
Heeft u angst voor pijn? Sta er op dat u verdoofd wordt.
Iedereen heeft behoefte aan controle. Spreek daarom met de tandarts een teken af, zoals het opsteken van uw hand, waarop de tandarts de behandeling kan onderbreken. Zo heeft u het gevoel dat u iets van de behandeling in eigen hand houdt.
Probeer eens of u baat heeft bij ontspannings- of ademhalingsoefeningen. Afleiding kan ook goed helpen. Vraag eventueel om muziek, waarbij u zoveel mogelijk moeite doet er goed naar te luisteren. Naarmate uw aandacht voor de behandeling minder is, zal ook een eventueel vervelend gevoel minder zijn.
Heeft uw tandarts geen begrip voor uw angst, schaam u dan niet desnoods een andere tandarts te zoeken. Eén die uitleg geeft en begrip toont voor u en uw wensen.

Tips voor mensen met angst die niet durven te komen

Als mensen het tandartsbezoek lang uitstellen gaat het gebit zienderogen achteruit. Een slecht gebit doet je zelfvertrouwen en je sociale leven geen goed. Er komt een moment dat je er iets aan moet laten doen. Waar moet je dan beginnen?
Praat er met anderen over. Zij kunnen je ondersteunen bij een belangrijke stap: het begin van de restauratie van uw gebit en het einde van uw ellende.
Vraag naar de ervaringen van anderen met hun tandarts. Wie staat bekend als aardig, neemt de tijd om mensen gerust te stellen en gaat goed met kinderen om. Zo vindt u een aardige tandarts bij u in de omgeving.
Maak een afspraak voor een controle van het gebit, maar spreek met de tandarts af dat er de eerste keer niets gedaan wordt. De eerste keer is om kennis te maken en te onderzoeken of het persoonlijk klikt.
Zit de angst te diep neem dan uw huisarts in vertrouwen en laat u doorverwijzen naar een ‘angsttandarts’ of een centrum voor bijzondere tandheelkundige hulp. Er zijn in Nederland zo’n 40 tandartsen die zich in het behandelen van mensen met extreme angst hebben gespecialiseerd.

De volgende tips worden door het Ivoren Kruis gegeven in de folder ‘bang bij de tandarts’

Wat je zelf kunt doen om minder angstig te zijn

Zoek een tandarts die goed met bange patiënten kan omgaan: misschien kent iemand in je omgeving een dergelijke tandarts, of anders je huisarts of verzekeraar.
Vertel je tandarts dat je angstig bent en wanneer dat is begonnen. De tandarts is bekend met dergelijke problemen en kan veel doen om je wat minder angstig te laten zijn.
Als het niet klikt tussen jou en de tandarts, spreek daar met je tandarts over.
Doe ademhalingsoefeningen of tel tot 500 als de angst je overvalt.
Als je een ontspannend of kalmerend middel wilt nemen, bespreek dat dan met je tandarts.

Wat je de tandarts kunt vragen om angstgevoelens te beperken
Je kunt de tandarts het volgende vragen:

Meer tijd voor je uittrekken dan gebruikelijk is.
De eerste keer alleen maar kijken of een foto maken.
Alles van te voren goed uitleggen, zodat je weet wat er gaat gebeuren.
Je alle instrumenten laten zien en uitleggen waarvoor ze gebruikt kunnen worden.
Je tijdens de behandeling precies vertellen wat hij gaat doen en hoe lang het nog duurt.
Je laten meekijken met een spiegeltje (of juist niet!).
Stoppen met de behandeling zodra jij je hand opsteekt.
Je telefoon/ipod laten meenemen met je favoriete muziek.
Je iets laten vasthouden (fovoriete knuffeldier, sjaal)
Andere oplossingen aandragen waardoor je angstgevoelens afnemen.

Verdoving en kalmering

Als de tandarts iets moet doen wat pijnlijk kan zijn, zal hij in de meeste gevallen eerst voorstellen om te verdoven. De verdoving bestaat uit een klein prikje, waarna je meestal geen pijn meer voelt. Voel je na de verdoving toch pijn zeg dat dan meteen. De tandarts kan dan nog een beetje extra verdoven. Als de verdoving eenmaal werkt, voelt je wang of lip vaak dik aan en heb je het gevoel dat je moeilijker kunt praten en eten of drinken. Dit gevoel verdwijnt weer nadat de verdoving is uitgewerkt, meestal één of enkele uren na de behandeling. De tandarts kan de plek waar de verdoving gegeven wordt iets minder gevoelig maken met een zalfje.

Sommige tandartsen werken met lachgas. Lachgas veroorzaakt een gevoel van ontspanning en neemt daardoor veel angstgevoel weg. Het lachgas wordt toegediend via een neuskapje. Je moet dan dan ook goed door je neus in- en uitademen. Lachgas mag overigens niet worden gebruikt in de eerste drie maanden van de zwangerschap en je mag pas een half uur na de behandeling weer deelnemen aan het verkeer. Als jouw tandarts geen lachgas gebruikt, kun je vragen of hij je wil doorverwijzen naar een tandarts die dat wel toepast.

De tandarts kan ook een kalmerend medicijn voorschrijven, dit wordt premedicatie genoemd, een veel gebruikt middel is valium. Niet alleen merk je veel minder van de behandeling, maar je herinnert je er achteraf ook minder van. Sommige mensen blijven echter angstig, ook al gebruiken ze lachgas of een medicijn. In het geval van extreme angst voor de tandarts is er nog een mogelijkheid om je te laten behandelen onder narcose. Je bent dan volledig ‘weg’ zodat je niks merkt van de behandeling, dit kan gebeuren in ziekenhuizen, maar ook sommige tandheelkundige klinieken gebruiken een variant van narcose, dit wordt intra-veneuze sedatie genoemd.

Naar boven

Floss

Op, rond en tussen de tanden en kiezen ontstaat tandplak.
Deze tandplak moet regelmatig weggehaald worden, anders kunnen de bacteriën die in de tandplak leven, tandvleesontsteking en gaatjes veroorzaken.
De vlakken van de tanden en kiezen die tegen elkaar liggen, worden de approximale vlakken genoemd.
Met een tandenborstel is het moeilijk om deze approximale vlakken goed schoon te maken. Gelukkig bestaan hiervoor verschillende hulpmiddelen, zoals floss, tandenstokers en ragertjes.

Als de ruimten tussen de tanden en kiezen zeer smal zijn, dan is flossdraad, ook wel tandzijde genoemd, hiervoor zeer geschikt. Voor ruimtes die wat groter zijn, zijn ragers en stokers geschikt. Ragers bestaan in verschillende maten.
Floss is te koop in verschillende soorten en dikten en met en zonder waslaagje.
Vraag je tandarts of mondhygiënist welke floss het meest geschikt is.

Probeer elke dag de floss te gebruiken! We proberen u daarbij te helpen met de volgende instructies:

Neem een stukje flossdraad van ongeveer 40 centimeter, dit moet voldoende zijn voor het hele gebit.
Wikkel de uiteinden losjes om de middelvingers en houdt een stukje van drie centimeter floss tussen beide duimen en wijsvingers.

Breng de strak gespannen floss voorzichtig met een zagende beweging tussen de tanden en kiezen.
U kunt voelen wanneer de floss door het contactpunt van de tanden en kiezen schiet.
Voorkom tandvleesbeschadigingen door de floss niet hard tussen de tanden en kiezen heen en weer te bewegen.

Druk de draad losjes tussen tand en tandvlees tot het gevoelig wordt, pas op met de heen en weer gaande beweging, dit kan snijden. Het is ook mogelijk een op en neer gaande schep beweging te maken. Als de flossdraad in het diepste deel bij het tandvlees ligt, trek hem dan strak tegen de tand aan en verplaats hem dan voorzichtig met heen en weer gaande bewegingen weer weg van het tandvlees, in de bovenkaak naar beneden en in de onderkaak omhoog. Herhaal dit drie keer per vlak.
Doe dit alles voorzichtig, bij gezond tandvlees hoort dit dan geen pijn te doen.

Nadat het eerste vlak is schoongemaakt, moet hetzelfde gedaan worden met het vlak van de aangrenzende tand of kies.
In het begin kan het flossen moeilijk zijn. Het is ook mogelijk dat het tandvlees bloedt na het flossen.
Als u echter dagelijk flosst, verdwijnt het bloeden en wordt het tevens minder pijnlijk.

Floss ook bij de kiezen!
Gebruik de wijsvinger om de floss te sturen en tussen de kiezen te krijgen.

Als de vlakken van de kiezen in deze ruimte zijn schoongemaakt, kan de floss met een zagende beweging weer tussen de kiezen uitgehaald worden.
Mocht dit moeilijk gaan, dan is door aan één kant te trekken, de floss ook te verwijderen. Als de floss vies ruikt na het schoonmaken van een ruimte tussen de kiezen kan dit veroorzaakt zijn door afvalprodukten van bacteriën en ontsteking.
Dit is zeker een teken dat u vaker de ruimten tussen u tanden en kiezen moet schoonmaken!

Naar boven

Gevoelige tanden of tandhalzen

Gevoelige tanden reageren op koude, hete, zure of zoete etenswaren en dranken met een korte scherpe pijnscheut die voor het gevoel tot diep in de wortels van de tanden kan doorlopen.

Indien de pijn lang aanhoudt dan zal er over het algemeen sprake zijn van een geïrriteerde zenuw (pulpitis) en is er mogelijk meer aan de hand.

Soms is het echter behoorlijk lastig om onderscheid te maken tussen de ‘onschuldige’ gevoelige tand en meer ernstige aandoeningen als o.a:
tandbederf, gebroken/uitgevallen/lekkende vullingen, napijn na vullen, overbelasting door o.a. knarsen, breuk/barstjes in (de wortel van) een tand of kies.

Blootliggend tandbeen

De reden waarom een tand of kies gevoelig wordt, is het bloot komen te liggen van het tandbeen. Tandbeen wordt normaal bedekt door glazuur of door het tandvlees, maar komt met het ouder worden, vaak rond de tandhals bloot te liggen. Tandbeen ook wel dentine genoemd, is minder hard en heeft een minder dichte structuur dan glazuur. Het tandbeen bevat veel minder kristallen dan het glazuur en is voornamelijk opgebouwd uit bindweefsel. In het tandbeen bevinden zich veel kleine kanaaltjes, tubuli genaamd, welke richting zenuw lopen.

Mechanisme
De kanaaltjes in het tandbeen lopen door naar het levende deel (pulpa) , De zenuwvezels in de pulpa kunnen via deze kanaaltjes geprikkeld worden door bijv. aanraking, koude, warmte en/of zoet.

Naar alle waarschijnlijkheid wordt de pijn bij gevoelige tanden veroorzaakt door een drukverschil in deze kanaaltjes. In de afbeelding hierboven wordt schematisch uitgelegd hoe dit zou werken bij een koudeprikkel. Door het koude ijs wordt de vocht in de kanaaltjes naar buiten getrokken (onderdruk bij de tandhals) en reageren de zenuwtakjes met het afgeven van een (pijnlijke) prikkel.

Ontstaan van blootliggend tandbeen/dentine

Een bekende en veel voorkomende oorzaak is teruggetrokken tandvlees. Het terugtrekken van het tandvlees Het tandvlees heeft de natuurlijke neiging om terug te trekken naarmate we ouder worden, dit proces kan echter versterkt worden door niet goed te poetsen of door te hard te poetsen. Het ontstaan van teruggetrokken tandvlees is een proces wat nog niet volledig opgehelderd is, maar naar alle waarschijnlijkheid meerdere oorzaken heeft (multi-factoriëel).

Verlies van tandweefsel/glazuur is een minder bekende maar belangrijke veroorzaker van gevoelig tandbeen/dentine. De glazuurlaag van de tanden en kiezen verdwijnt, waardoor het dentine bloot komt te liggen. Tandslijtage kan op verschillende manieren ontstaan, een bekende oorzaak is door de chemische inwerking van zuren, dit wordt erosie genoemd. Natuurlijke slijtage door het glijden van de boven en onderkaak over elkaar wordt attritie genoemd, bij knarsers kan dat ernstige vormen aannemen. Rond de tandhals kan door het heen en weer buigen van de kiezen tijdens o.a. knarsen, stukken van het glazuur afspringen, dit wordt abfractie genoemd. Slijtage veroorzaakt door de schurende werking van voorwerpen wordt abrasie genoemd; denk o.a. hierbij aan poetsen met een tandenborstel, maar ook het gebruik van (schurende) tandpasta’s. Over het algemeen zal de tandslijtage niet door alleen één van de eerder genoemde factoren ontstaan maar door een combinatie, met name erosie en abrasie hebben samen een grote invloed op de mate van slijtage en dus gevoeligheid.

De mate van gevoeligheid van het blootliggende tandbeen/dentine

Blootliggend tandbeen is niet altijd even gevoelig; de ene persoon zal er meer last van kunnen hebben en binnen hetzelfde individu verschilt het ook van locatie en moment tot moment.

In veel gevallen zijn de tandbeen/dentinekanaaltjes aan het blootliggende oppervlakte van het tandbeen/dentine bedekt en dus geblokkeerd met een smeerlaag, zodat de vloeistofverplaatsing door bijv. een ijsje mee zal vallen. Maar onder bepaalde omstandigheden kunnen ze geopend worden waardoor de gevoeligheid toeneemt, zoals te zien op de linkerafbeelding. Het is bewezen dat gevoelige tanden of kiezen meer, maar ook wijdere kanalen, hebben dan niet gevoelige tanden en kiezen!

De tandenborstel wordt vaak aangewezen als boosdoener voor tandslijtage, uit laboratoriumonderzoek blijkt echter dat bij normaal gebruik van een tandenborstel er weinig slijtage optreedt en de smeerlaag niet snel wordt weggepoetst. In combinatie met tandpasta is de schurende werking echter groter en verdwijnt de smeerlaag sneller tijdens het poetsen. De smeerlaag verdwijnt ook door zure dranken en etenswaren; de meeste frisdranken, yoghurt en vruchtensappen lossen de smeerlaag binnen enkele minuten op! De grootste schade wordt echter aangericht als na bijv. na het drinken van zure dranken de tanden worden gepoetst. Het zacht geworden dentine wordt dan razendsnel weggepoetst!
Men vermoedt dat zuur (erosie) in combinatie met de schurende werking van poetsen (abrasie) de belangrijkste factorvoor tandslijtage en dus ook gevoelige tanden is.

Hierboven zijn twee tabellen te zien, waarin de invloed van verschillende dranken op het tandbeen/dentine kan worden afgeleid. Hoe meer plusjes er staan afgebeeld des te meer er van de smeerlaag is verdwenen en des te meer tubuli geopend zijn. In de linkertabel is te zien wat het effect is als alleen de vloeistof contact maakt met het dentine en in de rechter is het effect te zien als er ook tegelijkertijd gepoetst wordt.
Over het algemeen kan je stellen dat het tegelijkertijd poetsen (abrasie) het effect van de zuren (erosie) behoorlijk versterkt. Opvallend is dat cola zonder poetsen nauwelijks effect heeft, maar dat verandert sterk als dat wel gebeurt! Ook is te zien dat de zuurgraad niet van doorslaggevende betekenis is voor de potentie om schade aan te brengen, meer factoren zoals o.a. de buffercapaciteit spelen ook een belangrijke rol, voorbeeld: hoewel rode wijn veel zuurder is dan appelsap, kan appelsap sneller schade aanrichten.Tandheelkundige behandelingen als bleken, witte vullingen en de gebitsreiniging kunnen ook (tijdelijk) gevoelige tanden veroorzaken. Speeksel is van groot belang om zuren zo snel mogelijk te neutraliseren; de hoeveelheid en kwaliteit van het speeksel kunnen echter van persoon tot persoon verschillen!

Behandeling van gevoelige tanden

In de behandeling van gevoelige tanden kun je onderscheid maken in dingen die je zelf kunt doen of behandelingen die door de tandarts gedaan kunnen worden. Het bekendst zijn misschien wel de speciale tandpasta’s voor gevoelige tanden. Deze tandpasta’s hebben extra toegevoegde stoffen die de tandbeenkanaaltjes dicht(er) maken of die de zenuwprikkeling in deze kanaaltjes verminderen.

Tips om zelf tanderosie te beperken:

Bekijk je voedingspatroon goed en probeer zure (erosieve) voedingsmiddelen niet te gebruiken of anders zoveel mogelijk te verminderen.
Neutraliseer zuur door de mond te spoelen met water of melk.
Poets je tanden pas een uur na het eten of drinken, als dat ’s ochtends onwenselijk is, probeer dan je tanden voor het ontbijt te poetsen.
Gebruik een zachte tandenborstel en oefen niet teveel kracht uit.
Gebruik een tandpasta voor gevoelige tanden.
Naast het gebruik van een gefluorideerde tandpasta is het mogelijk om de mond dagelijks te spoelen met een neutraal(!) mondwater met 250 ppm fluoride.

Wanneer gevoelige tanden veel klachten geven dan is het mogelijk om een lepel te laten maken die om je tanden en kiezen past. Door deze lepel te vullen met een tandpasta voor gevoelige tanden wordt hiervan de inwerkingtijd en dus het effect vergroot.

Behandeling door de tandarts

De tandarts zal aan de hand van uw gebit kunnen beoordelen waarom het tandbeen bloot is komen te liggen en u adviezen kunnen geven om verdere slijtage te voorkomen/verminderen. Tevens bestaan er middelen die de openingen naar tandbeenkanaaltjes dichtmaken en door de tandarts op de gevoelige tandhalzen aangebracht kunnen worden. Veel gebruikte middelen hiervoor zijn de fluoridenlakken.

In situaties met zeer veel weefselverlies en/of gevoelige tanden, kunnen en moeten soms verdergaande behandelingen verricht worden zoals o.a. vullingen, wortelkanaalbehandelingen en in zeldzame gevallen de extractie van een tand of kies.

Wetenswaardigheden over gevoelige tanden

Ca. 45% van de bevolking heeft last van gevoelige tanden.
Gevoelige tanden komen vooral voor bij mensen tussen de 20 en 50 jaar en dan het meest tussen de 30 en 40 jaar.
Vrouwen lijken vaker last te hebben van gevoelige tanden dan mannen en krijgen dit op jongere leeftijd.
Slechts een klein aantal mensen met gevoelige tanden gaat hiervoor naar de tandarts of mondhygiënist.
Zure veroorzakers van gevoelige tanden o.a: Appel, Appelsap, Cassis, Citroen, Cola, Jam, Kiwi, Limonadesiroop, Mayonaise, Sinaasappel(sap), Sinas, Slasaus, Sportdranken (AA), Wijn.

Naar boven

De mondhygienist

Wat is een mondhygiënist?

Een mondhygiënist is een op HBO-niveau opgeleide paramedicus, werkzaam binnen de mondzorg.
Het beroep van mondhygiënist is geregeld in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Deze wet BIG is in 1997 in werking getreden. De Wet BIG is een kwaliteitswet en heeft tot doel de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken. De wet beschermt tevens de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door beroepsbeoefenaren.
Voor de mondhygiënist is in de wet het deskundigheidsgebied omschreven.
De titel mondhygiënist is een bij wet beschermde titel en mag alleen gevoerd worden door diegene die in het bezit is van het diploma mondhygiënist. Het diploma wordt verkregen na het met goed resultaat afronden van de 3-jarige (vanaf studiejaar 2002-2003 een 4-jarige) HBO-opleiding. De opleidingseisen zijn eveneens wettelijk geregeld.

Wat doet de mondhygiënist?

De taken die de mondhygiënist uitvoert zijn in eerste instantie gericht op de preventie – het voorkomen van cariës (gaatjes in tanden en kiezen) en tandvleesaandoeningen. Daarnaast voert de mondhygiënist ook curatieve taken uit (= gericht op genezing), zoals het behandelen van tandvleesaandoeningen.
Voorbeelden van werkzaamheden van de mondhygiënist zijn:

Het uitvoeren van een mondonderzoek en indien nodig het maken van röntgenfoto’s en/of gebitsafdrukken
Het geven van uitgebreide voorlichting over het ontstaan van cariës, tandvleesaandoeningen en het effect van voedingsgewoonten op het gebit
Het geven van uitgebreide voorlichting over gebitsverzorging
Het uitvoeren van een volledige gebitsreiniging, waarbij plaque, tandsteen en aanslag worden verwijderd
Het uitvoeren van preventieve behandelingen waaronder het aanbrengen van gebitsbeschermende middelen (bijv. fluoride)
Het aanbrengen van een ‘laklaag’ op (pas doorgebroken) tanden en/of kiezen (het sealen)
het polijsten van vullingen
Daarnaast is in de Wet BIG geregeld dat de mondhygiënist, mits bekwaam en bevoegd, in opdracht van de tandarts, anesthesie (verdoving) mag geven.
Ook kan de mondhygiënist met werkervaring aanvullende opleidingen doen waarbij bijvoorbeeld geleerd wordt om in opdracht van de tandarts kleine gaatjes in tanden en kiezen te vullen

Wanneer is een bezoek aan de mondhygiënist aan te raden?

Het tandvlees bloedt bij het poetsen
Tanden of kiezen los gaan staan
Het tandvlees rood en gezwollen is en niet meer strak om de tanden of kiezen sluit
Het tandvlees terugtrekt
Er regelmatig gaatjes ontstaan
Er vaak tandsteen of aanslag op het gebit ontstaat
Er een vieze smaak of slechte adem aanwezig is
Mondverzorging om wat voor reden dan ook een probleem is

In de Wet BIG is de toegankelijkheid van de mondhygiënist geregeld. Voor mondgezondheidsvoorlichting is een schriftelijke verwijzing door een tandarts of tandarts-specialist niet noodzakelijk, voor alle andere werkzaamheden wel.

Waar is de mondhygiënist werkzaam? De mondhygiënist kan in veel verschillende werkvelden binnen de mondzorg werkzaam zijn, onder andere:

In een praktijk van een tandarts of tandarts-parodontoloog
In een eigen praktijk (vrije vestiging)
In een praktijk van een kaakchirurg of orthodontist
In een ziekenhuis of psychiatrische instelling
In een instelling voor verstandelijk en/of motorisch gehandicapte mensen
Bij een universiteit of militair geneeskundige dienst
Bij een Gemeentelijke Gezondheids Dienst
In een verpleeghuis
Bij een opleiding mondhygiëne aan een Hogeschool
In de commercie

Worden de kosten vergoed? Steeds meer zorgverzekeraars vergoeden de zorg door de mondhygiënist, maar stellen soms bepaalde voorwaarden. Het is verstandig eerst hiernaar te informeren. Bespreek ook voorafgaande aan de behandeling met de mondhygiënist de kosten die aan de behandeling verbonden zijn. Dit voorkomt problemen achteraf. In principe bestaat er geen vast tarief voor de mondhygiënist, maar het gemiddelde bedraagt ongeveer 84 € per uur, er kunnen nog wel kosten bij komen voor bijvoorbeeld een bacteriologisch onderzoek.

Naar boven

Teruggetrokken tandvlees

Poetstrauma
Parodontitis
Na parodontologische behandeling
Andere factoren
Chirurgie

De tandheelkundige benaming voor teruggetrokken tandvlees is gingiva recessie.

Gedurende het leven zal bij iedereen het tandvlees zich wel ergens terugtrekken, er zijn globaal gezien een aantal redenen waarom tandvlees zich terugtrekt:

Poetstrauma
Te hard poetsen, een verkeerde poetsmethode en/of een te harde tandenborstel kunnen het tandvlees zodanig beschadigen dat het terugtrekt. Poets bij voorkeur met een zachte tandenborstel en oefen niet te veel druk uit tijdens het poetsen. Rechts is te zien dat het tandvlees zich heeft teruggetrokken en dat door het verkeerd poetsen ook de tandhalzen aan slijtage onderhevig zijn.

Parodontitis
Als de ontsteking van de tandvleesrand (gingivitis) zich uitbreidt in de richting van het kaakbot, zal het kaakbot worden afgebroken. Dit wordt parodontitis genoemd. Als gevolg van deze ontsteking bestaat de kans dat het tandvlees zich terugtrekt. Rechts zijn door parodontitis aangedane tanden te zien. Het tandvlees is teruggetrokken en heeft door de ontsteking geen gezonde kleur.

Na parodontologische behandeling
Na een geslaagde parodontologische behandeling,zal het steunweefsel rond de tanden en kiezen genezen. Het tandvlees zal zich terugtrekken en de spleet tussen het tandvlees en de tand (pocket) wordt kleiner. Rechts zijn nu dezelfde tanden na genezing van de (ernstige) parodontitis te zien. De tanden en ook de wortels onder het tandvlees zijn goed schoongemaakt. Het tandvlees heeft nu een gezond uiterlijk gekregen en zich ook verder teruggetrokken. Het is niet verstandig om een parodontologische behandeling te vermijden omdat je bang bent voor terugtrekkend tandvlees. Als de ontsteking namelijk aanwezig blijft, zal de kans dat het tandvlees zich verder terugtrekt ook steeds groter worden, tevens bestaat het risico om alle tanden en kiezen te verliezen. Als in het bovenstaande voorbeeld veel eerder ingegrepen was, zou het tandvlees zich nooit zover hebben kunnen terugtrekken. Na genezing van de steunweefsels zal de hoogte van het tandvlees stabiel blijven.

Andere factoren
Er zijn meer factoren die samen met de al eerder genoemde oorzaken, de kans op het terugtrekken van het tandvlees kunnen vergroten.

Soms zijn de wortels van de voortanden bedekt met maar een heel dun laagje bot, of kunnen zelfs geen botbedekking hebben. Dit is te zien linksboven en wordt een dehiscentie genoemd. In combinatie met dun tandvlees en ontsteking of te hard poetsen kan dit leiden tot terugtrekken van het tandvlees, dit is te zien rechtsboven. Door de positie die de hoektanden in de kaakwal hebben, treden er vaak dehiscentie’s op en kan het tandvlees zich daar makkelijk terugtrekken.

Doordat bij orthodontie binnen de kaak de tanden en kiezen van plaats en stand veranderen, kan het tandvlees zich terugtrekken. Maar het tandvlees van tanden met teruggetrokken tandvlees kan doordat de positie in de kaak gunstiger wordt, ook door de orthodontische behandeling verbeteren.

Chirurgie
Als het tandvlees gezond is, kan mits er voldoende onderliggend kaakbot aanwezig is, door middel van chirurgie geprobeerd worden de normale positie van het tandvlees te herstellen.

Naar boven

Verstandkies

© tandarts.nl
Auteur JW Vaartjes
De derde grote kies achterin de mond wordt de verstandskies genoemd, in de bovenstaande afbeelding aangegeven met de blauwe cirkels en in de onderstaande röntgenfoto met de gele pijlen. Een andere benaming voor verstandskies is derde molaar of M3

Ondanks de stand achterin de mond heeft de naamgeving van de verstandskies niets te maken met ‘verre stand’ De verstandskies breekt over het algemeen door na de pubertijd, de periode dat ook het ‘verstand’ zou moeten komen, in het Engels wordt deze kies daarom ook wisdomtooth genoemd, de Duitse benaming is weißheitszahn en onze zuiderburen praten over het wijsdomtandekke.
Over de verstandskiezen wordt veel gepraat, vaak in negatieve zin. In de volgende paragrafen zal geprobeerd worden om de feiten weer te geven.

Doorbreken van verstandskiezen

De verstandskies breekt gemiddeld tussen het achttiende en vierentwintigste levensjaar door, maar dit kan van persoon tot persoon zeer verschillend zijn. Bij 25% van de mensen zijn 1 of meer verstandskiezen niet aangelegd!

Het komt regelmatig voor dat verstandskiezen niet of niet volledig doorbreken. Vaak is o.a. weinig ruimte, obstructie door een andere kies of een abnormale doorbraakrichting de oorzaak hiervan. Dit wordt ook wel impactie genoemd. In sommige gevallen zal de verstandskies niet doorbreken ondanks dat er ogenschijnlijk geen belemmering is, dit wordt retentiegenoemd.

Het bovenstaande geldt in principe voor zowel de verstandskies boven als onder, maar over het algemeen zal de onderverstandskies moeizamer doorbreken en meer klachten veroorzaken!

De verstandskiezen in de linker en rechter foto zullen niet volledig door kunnen breken doordat de tweede kies in de weg ligt (impactie). Op langere termijn zou er schade kunnen ontstaan aan de tweede kies o.a. doordat de ruimte tussen deze kiezen niet schoon te houden is.

Waarom worden verstandskiezen verwijderd? Hieronder een samenvatting van veel voorkomende indicaties waarom verstandskiezen verwijderd worden:

Ontsteking van het tandvlees wat vaak gedeeltelijk over de verstandkies heen ligt (pericoronitis),
Niet geheel doorbreken of scheef doorbreken, waardoor ze niet goed schoongehouden kunnen worden en/of op niet meer goed dicht gebeten kan worden/ op wang bijten.
Tandbederf, welke door de moeilijkheidsgraad of ligging of functie van de verstandskies niet zinvol/ mogelijk is om te vullen.
Tandvlees ontsteking (parodontitis) met botverlies rondom de verstandskies.
Voorkomen van (verdere) beschadiging van de kies ervoor, doordat de verstandskies er tegenaan duwt (resorptie), of door bijv. de aanwezigheid van tandbederf en/of tandvleesontsteking.
Voorkomen van het ontstaan van een cyste of zelfs tumor, hoewel de kans hierop gelukkig klein is.

Vaak wordt ook gezegd dat het noodzakelijk is om de verstandskiezen te verwijderen omdat anders de ondertanden scheef kunnen gaan staan. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dit niet te kloppen; het scheef gaan staan van de ondertanden komt inderdaad veel voor bij (jong) volwassenen, maar de verstandskiezen zijn niet de oorzaak, zie ‘veel gestelde vragen’ onderaan!

Voor de medisch wetenschappelijk geïnteresseerden: er bestaat een uitstekende ‘evidence based’ richtlijn van het Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN), zie http://www.sign.ac.uk/pdf/sign43.pdf

Een voorbeeld

Zoals al eerder gezegd liggen verstandskiezen ver achterin de mond en breken ze vaak scheef en/of gedeeltelijk door, wat het lastig maakt om ze goed schoon te houden, waardoor een chronische ontsteking van de omliggende weefsels kan ontstaan.
Het lapje tandvlees wat over een gedeeltelijk doorgebroken tandvlees ligt wordt het operculum genoemd. Dit lapje tandvlees raakt makkelijk ontstoken en zal pijnklachten en zelfs een dik gezicht en/of abces kunnen veroorzaken, deze ontsteking wordt pericoronitis genoemd.

Pericoronitis, ontsteking van het tandvlees wat over/rondom een niet doorgebroken tandvlees ligt, zie witte pijl.

Chronische pericoronitis is een veel voorkomende reden waarom onderverstandskiezen getrokken worden. Om de klachten (tot aan de extractie) te verminderen kan ook de verstandskies en het lapje tandvlees schoongehouden worden door deze met een plastic spuitje (bijv. monoject) regelmatig uit te spuiten.

Mocht de ontsteking verergerd worden doordat de bovenverstandskies op het lapje tandvlees dichtbijt (pseudo-pericoronitis), kan de verwijdering van de bovenverstandskies door de tandarts ook snel verlichting geven, waarna de mogelijke afspraak bij de kaakchirurg voor de onderverstandskies afgewacht kan worden. Wanneer worden verstandskiezen verwijderd?

Vaak wordt gewacht met het verwijderen van verstandskiezen tot ze door het tandvlees heen gebroken zijn. Hierdoor heeft de tandarts of kaakchirurg meer zicht/grip, ligt de kies minder in het bot en hoeft er o.a. minder gesneden te worden om deze te verwijderen, waardoor de wond en ook de napijn minder groot is.

Soms worden verstandskiezen verwijderd als ze klachten geven, zoals in het eerdere voorbeeld, maar in andere gevallen worden ze in een eerder stadium preventief verwijderd. In dit soort gevallen moet een afweging worden gemaakt tussen mogelijk toekomstige klachten als ze niet verwijderd worden en de klachten die kunnen ontstaan door het verwijderen!

In elke individuele situatie zal een afweging gemaakt worden, dit gebeurt natuurlijk in samenspraak tussen patiënt en behandelend arts, waarbij de voordelen tegen de mogelijke nadelen/complicaties zullen worden besproken.

Een belangrijke factor voor de besluitvorming is ook de leeftijd. Het verwijderen van verstandskiezen is geen lichte ingreep en kan daarom bij voorkeur op jong volwassen leeftijd gebeuren. Het lichamelijk herstel zal dan beter zijn; voor een goed herstel van het kaakbot is het zelfs zeer belangrijk dat de operatie voor het 25e levensjaar uit te voeren.

Verstandskiezen hoeven natuurlijk niet altijd verwijderd te worden. De verstandskies breekt dan vaak goed en recht door en kan ook worden schoongehouden. Bespreek met je tandarts de situatie en prognose van je verstandskiezen!

Na het verwijderen van de verstandskiezen
Omdat zoals eerder gezegd de operatieve verwijdering van verstandskiezen geen lichte ingreep is, kunnen er een aantal complicaties optreden o.a:

Napijn, over het algemeen enige dagen en bij uitzondering enkele weken.
Een nabloeding.
Een pijnlijke wond welke enige weken nodig kan hebben om te genezen (alveolitis/ verstoorde wondgenezing).
Zwelling en/of beurse plekken, in uitzonderlijke situaties ook een abces.
Beperking van de mondopening (trismus).
(Tijdelijk) verdoofde lip/kin of tong door kneuzing van een zenuw.

Gelukkig zijn de meeste complicaties vrij zeldzaam, zie voor meer uitgebreide uitleg de ‘veelgestelde vragen’. Gemiddeld heeft men ongeveer drie dagen behoorlijk last van de ingreep. Doordat vaak in het bot moet worden geboord om de verstandskies eruit te halen, kan er als reactie een zwelling ontstaan, die soms pas na enkele weken verdwenen is.

Door de irritatie en zwelling na de operatie kan de mond moeilijk te openen zijn en kan slikken en/of eten ook lastig zijn. Je kunt er rekening mee houden dat je een aantal dagen ziek bent van de ingreep en dat je dan misschien ook niet kunt werken, vergeet dit niet in je planning of overleg mee te nemen!

Naar boven

Vieze smaak of slechte adem

Ongeveer een kwart van de volwassenen heeft een abnormale geur van de uitgeademde lucht, dit wordt halitose of foetor ex ore genoemd. Belangrijk is het wel om halitose niet te verwarren met een tijdelijke slechte adem, die ontstaat na gebruik van tabak, alcohol, knoflook etc.
Omdat de mond en het gebit, behalve voor eten ook gebruikt wordt om mee te praten, te lachen en bijv. te zoenen, kan halitose zeer vervelend zijn.

Omdat het moeilijk is om de geur van je eigen adem te beoordelen, is het niet makkelijk om erachter te komen of je last hebt van een slechte adem. Sommige mensen hebben last van een slechte adem, terwijl ze zelf van niks weten, terwijl andere er van overtuigd zijn dat ze het hebben terwijl er niets aan de hand is.

Een manier om erachter te komen is door het te vragen aan een goede bekende. Als je het niet vraagt wordt het meestal ook niet aan jou vertelt. Aangezien slechte adem kan wijzen op gebitsproblemen en soms in zeldzame gevallen op een gezondheidsprobleem, moeten we niet terughoudend zijn in het waarschuwen van mensen met een slechte adem.

Wat is de oorzaak van halitose?
Bacteriën!
Het is algemeen bekend dat wanneer tanden en kiezen niet goed gepoetst worden, men uit de mond gaat stinken. Bacteriën hopen zich dan op tussen de tanden en de spleet tussen tand en tandvlees (pocket) en deze produceren een zwavellucht. Op plaatsen in de mond waar weinig zuurstof aanwezig is, breken zij eiwitten af tot vluchtige zwavelverbindigen, die een ‘rotte’ eieren geur kunnen veroorzaken.Uit onderzoek is gebleken dat in de meeste gevallen (87%) de slechte adem ontstaat in de mond. Tandvleesontsteking (parodontitis) en tandbederf kunnen dit veroorzaken, laat daarom je gebit regelmatig controleren bij de tandarts en houd je tanden en tandvlees goed schoon! Vergeet hierbij niet om de ruimtes tussen de tanden ook te reinigen met bijv. tandenstokers, floss en/of ragers.

Mochten de tanden en het tandvlees gezond zijn dan is de slechte adem vaak afkomstig van het achterste deel van de tong. Dit gedeelte is nogal ruw en heeft veel groeven, waarin bacteriën zich kunnen nestelen. Wanneer de tong uitgestoken wordt, is soms een wit/gele aanslag op het achterste deel van de tong te zien, deze aanslag bestaat vnl. uit bacteriën. Door bijv. met een lepel wat van deze aanslag te verzamelen zou jij of iemand anders kunnen ruiken of deze bacteriën een vieze geur verspreiden

Kan er iets aan gedaan worden?
Als je geregeld last hebt van een vieze smaak of adem, probeer dit dan niet te maskeren met snoepjes en mintsprays, maar bezoek dan een tandarts en laat je gebit controleren.
De behandeling moet er in eerste instantie op gericht zijn de veroorzakers, d.w.z. bacteriën te verminderen:

Verzorg je gebit goed; gebruik niet alleen de tandenborstel, maar reinig ook tussen de tanden en kiezen, met bijv. tandenstokers en floss.
laat mogelijke tandvleesproblemen en/of tandbederf behandelen.
reinig de (achterkant van de) tong met een tandenborstel of een speciaal daarvoor ontworpen tongreiniger.

Tips:

reinig de mond na het eten, vooral belangrijk bij eiwitrijk voedsel als melk, vis en vlees.
drink voldoende water (2,5l) om een droge mond zoveel als mogelijk te voorkomen.
drink niet teveel koffie, dit kan een droge mond en daardoor halitose veroorzaken.
Ontbijt met kauwbaar voedsel; vast voedsel schuurt de dode cellen, die de zwavelvormende bacteriën als voedsel gebruiken, van de tong af.
bezoek niet als eerste een maag-darmarts (gastro-enteroloog), aangezien slechte adem bijna altijd afkomstig is uit de mond.

De behandeling kan ondersteund worden door het ontstaan van de zwavelverbindingen te remmen, door antibacteriële (spoel)middelen, zinkhoudende spoelmiddelen te gebruiken en door het verhogen van de speekselvloed m.b.v. kauwgom en/of kauwen op hard voedsel.